Үйэлэртэн үйэҕэ
Өбүгэлэрбит үгүс үйэлэри туораан илдьэ кэлбит норуот уус-уран оҥоһуктарын харыстаан илдьэ сылдьар кэрэ эйгэни төрүттүүр, үтүө эйгэни үйэтитэр, айар-тутар дьоҕурдаах «Ситим» түмсүү 10 сыллаах үбүлүөйдээх тэрээһинэ Нөмүгүтээҕи «Түһүлгэ» Култуура киинигэр буолан ааста.
Түмсүү аан бастаан биир улахан үлэлэринэн кылтан-сиэлтэн оҥоһуллубут ат тэрилэ буолар, бэрэмэдэйэ сөрүө технологиятынан оҥоһуллубута. Мантан ыла «Ситим» түмсүү улууска, өрөспүүбүлүкэҕэ биллэн, элбэх ситиһиилэнэн барар. Билигин ол кылтан-сиэлтэн оҥоһуллубут ат тэрилэ тас дойдуга музейга хараллан турар. Аан бастаан оҥорбут аттарын тэрилин «талисмаммыт-ымыыбыт» дииллэр.
Өссө биир ымыылаах үлэлэрэ 2017 сыллаахха оҥоһуллубут «Өлүөнэ очуостара» панно буолар. Бу үлэ Саха Сирин Турцияҕа, Казахстанна күннэригэр кыттан улахан ситиһиилэммитэ.
2021 сыллаахха Өймөкөөннө ыытыллыбыт Олоҥхо ыһыаҕар 21 көрүҥтэн турар ат симэҕин оҥорон Арассыыйатааҕы таһымнаах Өрөспүүбүлүкэтээҕи 5-с төгүлүн ыытыллар «Өбүгэ нэһилиэстибэтэ» үбүлүөйдээх өрөспүүбүлүкэ аатырбыт маастардара кыттыылаах Ытык Хаҥаластар аттарын симэҕин оҥорон бириистээх маҥнайгы миэстэни ылан ураты кэрэни айан таһаарар «дьоҕурдаах маастардар» үрдүк ааты ылары ситиспиттэрэ.
Быйылгы ыһыахха Сири симиир икки улахан иһиттэрин оҥорон, кымыһы билкитэн көрдөрөн дьону күндүлээн киэҥ көрүүгэ таһаардылар уонна төрүт иис култууратын үйэтиттилэр. Үөрүүлээх тэрээһиҥҥэ Хаҥалас улууһа «Арчы Дьиэтэ» норуот айымньытын киинин үлэһиттэрэ Светлана Рафаиловна Никифорова, Наталия Тимофеевна Федорова, Нөмүгү нэһилиэгин аҕа баһылыга Наум Васильевич Устинов, Хаҥалас улууһун бас – көс киһитэ, «Ситим» түмсүү сүрүн сүбэһитэ, краевед, «Эллайада» экспедиция салайааччыта Прокопий Романович Ноговицын, Нөмүгүтээҕи «Түһүлгэ» култуура Киинин салайааччыта Мария Ионовна Андреева эҕэрдэ тылларын эттилэр.
«Симэх» норуот ускуустубатын уонна уус-уран оҥоһуктарын салаатын салайааччыта Дмитрий Константинович Осипов норуот уһанар –иистэнэр үгэстэрин сөргүтүүгэ, сайыннарыыга үгүс сыллаах сыралаах үлэтин иһин «Саха Өрөспүүбүлүкэтин уус-уран оҥоһуктарын маастара» үрдүк ааты Нөмүгү нэһилиэгин норуотун маастардарыгар Денисова Эльвира Семеновнаҕа, Кириллина Людмила Николаевнаҕа, Ноговицына Виктория Владимировнаҕа туттарда.
Хаҥалас улууһун норуотун маастардарынан Игнатьева Дора Сидоровна, Константинов Семен Николаевич, Игнатьева Ольга Романовна, Охлопкова Александровна буоллулар.
